AYIN KONUSU • Hüsnü AKTAŞ
04. Kanun Devleti, Yargı Reformu Paketleri ve Bağımsız Mahkemeler
İKTİBAS • Abdurrahman DİLİPAK
07. Siyaset Yeniden mi Yapılandırılıyor?
SİYASET•M. Arif ERDEM
09. BM İklim Zirvesi ve Küresel Isınma Problemi
MAKALE • İbrahim DÖNERTAŞ
12. Şeytanın Aldatmalarından, Sapık Fikir ve Fırkalardan Korunmanın Çareleri
İNCELEME • Mustafa ÇELİK
19. Kavmiyetçilik Kavgasının Kaynağı Câhiliye Asabiyesidir
SOHBET • Sabiha Ateş ALPAT
24. Kurtuluşun Reçetesi
AKAİD • A. Hikmet BİRCANLI
27. Dünya Hayatı, Berzah Âlemi ve Ahiret
TEFSİR • Mustafa YUSUFOĞLU
30. Dinde Kıtal Mü’minler Üzerine Farz Kılınmıştır
FIKIH • Yusuf KERİMOĞLU
34. Muhkem Hükümlerin Keyfiyeti ve Hükümet Meselesi
KİTAP • M. Zahid AYDAR
39. Modern Devlet / Bir Deifikasyon Öyküsü
Tarih boyunca hakkı inkâr eden, adaleti hafife alan ve keyiflerini kanun haline getirmeyi marifet zanneden devlet adamları, yeryüzünde fitne ve fesadın yayılmasına vesile olmuşlardır. Profan vatandaş kimliğini her değerin üzerinde gören, müslüman kimliğini hafife alan ve kanun devletini savunan politikacılar, insanları birbirinin kurdu haline getirmişlerdir. Kanun devleti ile adalet ve hukuk arasındaki keyfiyet farkını değişik açılardan tahlil etmek mümkündür. Fransız filozof Montaigne, yüzyıllar önce (16. Yüzyıl'da) kanunların haksızlıklara sebep olduğunu ifade etmiş ve şöyle demiştir: “Kanunlar doğru oldukları için değil, kanun oldukları için yürürlükte kalırlar. Kendilerini dinletmeleri akıl dışı bir güçten gelir, başka bir şeyden değil. Mistik olmak işlerine gelir. Kanunları koyanlar da çoğu kez budala, ya da eşitlik korkusuyla haksızlığa düşen kimselerdir. Nasıl olursa olsunlar, insandırlar nihayet, her yaptıkları şey ister istemez sudan ve değişkendir. Kanunlardan daha çok, daha ağır, daha geniş haksızlıklara yol açan ne vardır?"(1)
Günümüzde bütün dünyada silaha, servete ve iktidara sahip olan müstekbirlerin kanun devleti anlayışı ile Firavun’un uyguladığı devlet politikası arasında önemli bir fark yoktur. Kur’an-ı Kerim’de yer alan kıssalarda; kendisini ‘Ra İlâhının Oğlu” ilân eden Fir’avün’un; “İsrailoğulları’nı köleleştirdiği, onları değişik fırkalara ayırdığı ve Mısır’da fesadın yayılması için bütün imkânlarını seferber ettiği” haber verilmiştir. Kadı Beyzâvî ‘Envarû’t Tenzil’ isimli tefsirinde; Fir'avûn’un uyguladığı siyasetle ilgili olarak, şu tesbitte bulunmuştur: ‘Memleket ahalisini sınıflara ayırmak, her sınıfı kendi hizmetinde kullanmak, yahut bazısını ümerâ, bazısını reâyâ kılmak, ümerâ vasıtası ile reayanın kerhen de olsa itaatini sağlamak, sınıflar arasında nifak ve şikak koymak, husûmetlerden faydalanmak ve kendisine karşı çıkabilecek güçleri dağıtmak, Fir'avûn’un siyasetidir.’(2) Bu tesbiti dikkate aldığımız zaman; adaleti hafife alan kanun devleti ile Mısır Fir'avûnu’nun uyguladığı devlet politikasının aynı olduğunu söyleyebiliriz. Bu noktada adalet ve hukuk kavramları üzerinde de kısaca durmakta fayda vardır.
Adalet kavramı; bâtıl olan her şeyden uzaklaşmak ve hakikate teslim olmak gibi zengin bir anlam bütünlüğüne haizdir. Diğer bir tanımla adalet, zulmün zıddı, insaf, hakkaniyet, herkese hakkını vermek, hakka ve hukuka uygun olmak, zulüm ve eziyetten uzaklaşmak ve hakikate uygun amellerde bulunmak gibi mânâlara gelir.”(3)
Cemiyet hayatında belirleyici/merkez bir kavram olarak adaletin, insandan çevreye, tabiattan evrene, bireyden topluma ve vatandaştan devlete uzanan büyük varlık dairesinin temel unsurlarını içine aldığını söylemek mümkündür. Arapça'daki kök anlamı itibariyle adalet, “her şeyin yerli yerinde olması ve her şeyin hakkının teslim edilmesi” gibi bir keyfiyeti ifade eder. Bu geniş anlamda adalet, bütün varlıklar arasında var olan hakkaniyet, ahenk, ölçü, insaf ve uyumluluk hâlini gündeme getirir. Adaletli olmak, insana, dünyaya ve Allahû Teala’ya (cc) ait olan hakkın teslim edilmesidir. “Adl” ve adalet ile aynı kökten gelen “ta’dil” ve çoğulu olan “ta’dilat”, bir şeyin eksik ve fazlalarını almak, olması gereken ölçüye kavuşturmak anlamına gelir.
İslâm fıkhına göre adalet; insanların birbirleriyle olan münasebetlerini ve iktidar sahipleri ile insanların ilişkilerini meşrû hükümlere göre düzenlemektir. Lûgat âlimlerinden İmam Râgıb el İsfehânî adaleti iki kısma ayırmıştır: Birincisi: Aklı selimin kendisi hakkında her zaman için güzel ve iyi olduğuna hükmettiği şeydir. Bu durumda hiç bir zaman adâlet geçerliliğini yitirmez ve hiçbir şekilde haddi aşmak gibi bir sıfatla vasıflanamaz. “Sana iyilik edene iyilik etmen, sana eziyet edene zulmetmemen gerekir” sözünde olduğu gibi. İkincisi: Allahû Tealâ’nın (cc) indirdiği hükümlerle (vahiyle) bilinen adalettir.”(4)
Adaletin zıddı olan zulüm, yerli yerinde olması gereken her şeyin alt üst olması, hakkın gasp edilmesi ve neticede varlık düzeninin bozulması demektir. Zulüm aynı zamanda karanlık, kargaşa, haksızlık, ölçüsüzlük demektir. İnsanın başkasına zulmetmesi, her şeyden önce onların haklarını gasp etmesi hâlini ifade eder. Bu gasp fiili, hem ahlâkî hem hukuki açıdan büyük bir suçtur. İnsanın tabiat âlemine zulmetmesi, ondan hakkı olmadığı şeyleri talep etmesi demektir. Tıpkı çevre krizi ve küresel ısınma meselesinde olduğu gibi!
Cemiyet hayatında adaletin gerçekleşmesine engel olan ve gözle görülmeyen bazı unsurlar da vardır. Bunların başında küfür, kibir, kin, hased, gayr-i meşrû ihtiras ve düşmanlık gibi duyguların geldiğini söyleyebiliriz. Bu hakikat, muhkem nassla haber verilmiştir: “Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutun, adaletle şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa (kavme) duyduğunuz kin, sizi adaletten uzaklaştırmasın. Adaletli olun. Bu takvaya daha uygundur.”(El Mâide Sûresi: 8) Dikkat edilirse “...bir topluluğa (inancından, etnik kökeninden veya diğer sebeplerden dolayı) duyduğunuz kin, sizi adaletten uzaklaştırmasın” emri verilmiştir. Buradaki emir, müsbit bir hüküm ve umumî bir beyandır.
Allah’a (cc) emanet olunuz.
MİSAK YAYIN HEYETİ
_________________________
(1) Montaigne-Denemeler- İst: 1974 Sh: 29
(2) Geniş bilgi için/Yusuf Kerimoğlu-Fıkhi Meseleler-Ankara:2013 C:2 Sh:420-421
(3) İbn Manzur Lisanû’l Arab, Beyrut: 1984 C:11 Sh: 431
(4) İmam Ragıp El İsfehânî - El Müfredât- Beyrut: 1992 Sh: 551